Rèn luyện bằng thư pháp là phương thức có khả năng khơi dậy những tình cảm trong sáng và lành mạnh, loại bỏ những suy nghĩ vẩn vơ và nhỏ nhen, khiến cho tâm hồn được cởi mở và khai thái. Thư pháp vừa bồi dưỡng và nâng cao năng lực thẩm mỹ lại vừa được tạo điều kiện hưởng thụ về nghệ thuật, từ đó mà tạo nên hiệu quả cao trong việc rèn luyện tâm tình, tu thân dưỡng tính.
Viết thư pháp cũng như điều tâm trong luyện khí công
Ngày xuân kiên trì tập trung tâm trí viết thư pháp, chẳng những trong lòng cảm thấy khoan khoái mà còn có ích cho việc bình ổn tình cảm và điều hoà khí huyết. Có được điều đó là vì trước khi bắt tay vào viết thư pháp người ta bao giờ cũng phải tìm hiểu học tập, quan sát rất kĩ chữ mẫu để tìm ra những nét đặc trưng chủ yếu của con chữ, điều này chẳng khác nào việc điều tâm trong khi luyện tập khí công nhờ đó mà tâm khí được cân bằng. Lấy thư pháp truyền thống làm ví dụ, chữ lệ thư chắc khoẻ khiến cho con người ta tâm tính trở nên hiền hoà, rất thích hợp cho những người bị cao huyết áp, suy nhược thần kinh...Chữ khải thư chân phương và thanh tú, rất thích hợp với người hay xốc nổi, tâm trạng dễ xao động, rối bời. Lối chữ thảo lại khiến con người ta hăng hái, tinh thần trở nên phấn chấn, nét bút thanh thoát, thoải mái, kết hợp nhuần nhuyễn giữa cái hư cái thực, nét sổ như sao băng quét sạch tàn vân, nét chấm như đá lở, nét phẩy như sừng con tê, nét mác tựa mũi tên bật khỏi dây cung, biến hoá khôn lường, lại có thể khêu gợi những linh cảm, hết sức thích hợp với những người tình cảm bị ức chế, uất ức và ốm yếu lâu ngày.
Trước khi bắt tay vào viết, tư thế cần phải chính xác như thể người luyện khí công điều thân. Khi ngồi, đầu phải ngay ngắn, hai vai cân đối, ngực ưỡn lưng thẳng, hai bàn chân đặt vững chãi trên mặt đất. Có vậy mới dốc được tinh lực toàn thân, ánh mắt luôn chuyển động giữa cây bút và nét chữ, hơi thở đều, bàn tay, cổ tay, khuỷu tay và cánh tay được vận dụng một cách hết sức linh hoạt, khiến cho khí huyết toàn thân được khơi thông một cách tự nhiên, công năng các bộ phận trong cơ thể được điều hoà cân đối mà không bị khô cứng, chức năng vỏ não và hệ thần kinh thực vật được cải thiện, lưu lượng tuần hoàn máu được gia tăng khiến cho quá trình thay cũ đổi mới trong cơ thể được diễn ra một cách thuận lợi. Kết quả nghiên cứu cho thấy, ở những vùng sử dụng hệ thống chữ la tinh như Anh và Mỹ, tỉ lệ trẻ em mắc bệnh quên chữ là rất cao, song ngược lại, ở những vùng dùng chữ tượng hình như chữ Hán, căn bệnh này lại rất hiếm gặp. Điều đó không phải không có quan hệ trực tiếp đến việc nhận mặt những con chữ đã được hình tượng hóa, từ đó có thể thấy ý nghĩa đặc biệt của thư pháp đối với việc bảo vệ và nâng cao sức khoẻ cho hệ thống thần kinh trung ương.
Viết thư pháp là đan xen giữa động và tĩnh
Viết thư pháp cũng giống như việc xem sách báo hay viết chữ, đều là những hoạt động có ích đan xen nhau giữa động và tĩnh. Người cầm bút viết thư pháp cũng giống như họa sĩ thường gửi gắm tâm hồn mình vào núi cao sông dài, hoa thơm cỏ lạ, chim bay thú chạy... muôn vật trong trời đất không thứ gì không lọt vào tâm can. Có thể nói, linh khí của đất trời sông núi, hồn sống của muôn loài sẽ dung dưỡng cho thể xác và tâm hồn nhờ đó mà giúp cho cơ thể luôn khỏe mạnh và trường thọ. Vẽ tranh ngày xuân lại càng thêm lạc thú, giữa sinh khí ngày xuân phơi phới, vạn vật sinh sôi, muôn hoa đua nở, đi dạo thong thả ngắm trời ngắm đất, ngắm cảnh ngắm người rồi trở về nhà, ngồi tĩnh lặng trong thư phòng, hồi tưởng lại những gì đã thấy, lựa chọn thứ tâm đắc nhất, cấu tứ mà hình thành bức tranh sao cho có thần, có ý rồi trong lúc tâm hồn trào dâng, vung bút quết màu mà viết một mạch thành chữ. Cũng giống như trong tập luyện khí công, thư họa, thư pháp cũng chú trọng điều tâm, điều tức và điều hình. Chính vì vậy mà các nhà đại thư pháp từ xưa đến nay bao giờ cũng rất cao thọ. Cái gọi là điều tâm tức là trước khi thư họa phải tiến hành cấu tứ nghệ thuật, trong cấu tứ thì phải tĩnh tâm, vứt bỏ những ý nghĩ vơ vẩn, chỉ tâm niệm vào một điều khiến cho tâm tưởng trở về với tự nhiên; điều tức nghĩa là phải điều hoà nhịp thở, hô hấp đều đặn, bình ổn từ đó mới có thể viết và vẽ được; điều hình, nghĩa là phải chú trọng tư thế khi viết chữ. Thư pháp trong tĩnh có động, động qui về tĩnh, tĩnh qui về động, quả thật rất có ích đối với tâm hồn và thể xác con người.
ThS. Hoàng Khánh Toàn
